Αναβίωση της τέχνης της πέτρας – Δημιουργία Σχολών Μαθητείας σε Πεντάλοφο και Λαγκάδια

Υπεγράφη Συμφωνητικό Συνεργασίας Πολιτιστικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφερειακής Ενότητας Δυτικής Μακεδονίας, της Περιφερειακής Ενότητας Πελοποννήσου και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, με σκοπό την υλοποίηση ερευνητικού προγράμματος για τη δημιουργία προγράμματος εκπαίδευσης και διδακτικού υλικού για την ίδρυση και λειτουργία επαγγελματικών σχολών μαθητείας στην παραδοσιακή τέχνη της πέτρας στον Πεντάλοφο Βοΐου Κοζάνης και στα Λαγκάδια Γορτυνίας.

Το ερευνητικό πρόγραμμα στοχεύει στην ενίσχυση της εθνικής προσπάθειας για την αναζωογόνηση, εξέλιξη και προβολή της παραδοσιακής τέχνης των πετράδων και της παραδοσιακής οικοδομικής τέχνης στις δύο Περιφέρειες, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για σχολές μαθητείας, προκειμένου να καλυφθεί η έλλειψη τεχνιτών και να διασφαλιστεί η προστασία και η συνέχεια της τέχνης των πετράδων, η οποία αποτελεί καταχωρημένο στοιχείο στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Ο προϋπολογισμός του ερευνητικού έργου, διάρκειας δύο ετών, ανέρχεται σε 400.000 ευρώ και η χρηματοδότηση προέρχεται από κονδύλια του Υπουργείου Πολιτισμού και των Περιφερειακών Ενοτήτων Πελοποννήσου και Δυτικής Μακεδονίας.

Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η αναβίωση των παραδοσιακών τεχνών αποτελεί βασική προτεραιότητα για το Υπουργείο Πολιτισμού. Στις πρωτοβουλίες που έχουμε αναλάβει, την τελευταία πενταετία, για την αναγέννηση της χειροτεχνίας και της ξυλοναυπηγικής τέχνης, προστίθεται η συνεργασία μας με τις Περιφερειακές Ενότητες Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου, για τη δημιουργία Σχολών Πέτρας και Παραδοσιακών Μορφών Δόμησης, στον Πεντάλοφο Κοζάνης και τα Λαγκάδια Αρκαδίας. Σκοπός μας είναι η δημιουργία ενός βιώσιμου προτύπου ανάπτυξης και επιχειρηματικής ενίσχυσης του τομέα της παραδοσιακής πολύτιμης αυτής τέχνης, με την ανάδειξη μιας νέας γενιάς τεχνιτών της πέτρας, μέσα από την επαγγελματική εκπαίδευση και την πιστοποίηση, την επιχειρηματική υποστήριξη και τη διεθνή δικτύωση, συμβάλλοντας παράλληλα στην εθνική προσπάθεια αντιμετώπισης του δημογραφικού προβλήματος. Για το Υπουργείο Πολιτισμού η διάσωση και ανάδειξη του πλούτου των τεχνιτών της πέτρας, που διαθέτει η χώρα μας, δεν θεωρείται μόνο και αποκλειστικά ως στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και ως ένας τομέας με έντονη αναπτυξιακή δυναμική. Επενδύοντας σε αυτές τις τέχνες, δημιουργούμε ένα μέλλον που χαρακτηρίζεται από ελληνικότητα και συγχρόνως οικουμενικότητα, στοιχείο που εξασφαλίζει μόνον ο πολιτισμός. Θέλω να ευχαριστήσω τούς Περιφερειάρχες Δυτικής Μακεδονίας Γιώργο Αμανατίδη και Πελοποννήσου Δημήτρη Πτωχό, με τους οποίους μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα για την αναζωογόνηση και τον επαναπροσδιορισμό των παραδοσιακών τεχνών για την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε αναπτύξει σε όλα τα επίπεδα».

Ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Δημήτριος Πτωχός δήλωσε: «Η υπογραφή της Συμφωνίας Συνεργασίας για τη δημιουργία των Σχολών Πέτρας και Παραδοσιακών Μορφών Δόμησης στα Λαγκάδια Αρκαδίας και στον Πεντάλοφο Κοζάνης αποτελεί μια ουσιαστική επένδυση στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση και στην περιφερειακή ανάπτυξη. Μέσα από την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε αναπτύξει με την Υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, και τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, Γιώργο Αμανατίδη, υλοποιούμε ένα έργο που τιμά την ιστορική κληρονομιά της τέχνης της πέτρας, διαφυλάσσει την άυλη πολιτιστική μας παρακαταθήκη και, ταυτόχρονα, ανοίγει δρόμους εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης για τους νέους που θέλουν να μείνουν και να δημιουργήσουν στον τόπο τους. Η Γορτυνία αποκτά έναν σύγχρονο εκπαιδευτικό πυλώνα, που θα κρατήσει ζωντανή την τέχνη των Λαγκαδινών μαστόρων και θα μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις αυτές στις επόμενες γενιές. Είναι μια πρωτοβουλία με βάθος, συνέχεια και ουσία – ακριβώς ό,τι έχει ανάγκη η ελληνική περιφέρεια για να προχωρήσει μπροστά».

Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Αμανατίδης δήλωσε: «Η τέχνη της πέτρας αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά μας. Η Σχολή Πέτρας στον Πεντάλοφο Βοΐου θα της δώσει προστιθέμενη αξία. Στόχος μας είναι να συνδέσουμε τους Πτυχιούχους της Σχολής με τα έργα αποκατάστασης και ανάδειξης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς καθώς και των οικιστικών αναπλάσεων στα χωριά μας».

Τα μαστοροχώρια του Δήμου Βοΐου, καλούμενα και ‘Ζουπάνια’ (Πεντάλοφος, Ντόλος, Αγ. Σωτήρα, Δίλοφο, κ.ά.) και τα Λαγκάδια Γορτυνίας αποτελούν κέντρα της παραδοσιακής τέχνης της πέτρας στον ελληνικό χώρο με δραστηριότητα στο σύνολο των οικισμών και των πόλεων του ελληνικού χώρου, και σε μεγάλα κτιριακά έργα και έργα υποδομής στα Βαλκάνια και αλλού.

Η παραδοσιακή Τέχνη της Πέτρας της Δυτικής Μακεδονίας έχει επίκεντρο τον Πεντάλοφο (Ζουπάνι) Κοζάνης και τα γύρω χωριά (Ζουπάνια) Βυθό (Ντόλο), Δίλοφο, και Καλλονή Κοζάνης. Τα χωριά αυτά συνιστούν ένα τοπικό πυρήνα άσκησης και μαθητείας της τέχνης με εθνική, Βαλκανική και διεθνή εμβέλεια.

Η Παραδοσιακή Τέχνη της Πέτρας στα Λαγκάδια Αρκαδίας είναι η πρακτική γνώση για την εξασφάλιση και επεξεργασία των πρώτων υλών (πέτρα, χώμα κτλ.) και τη δημιουργία κατασκευών (κτηρίων, γεφυριών, μαντρών κ.ά.), όπως διαμορφώθηκε κυρίως κατά τον 18ο και 19ο αιώνα στην περιοχή των Λαγκαδίων Αρκαδίας.

Μέρος της τέχνης είναι και η ζωντανή συλλογική μνήμη που σχετίζεται με αυτήν (πρακτικές, αφηγήσεις, τραγούδια κ.ά.).

Σήμερα έχουν απομείνει ως ενεργά κέντρα τεχνιτών ο Πεντάλοφος και τα γύρω χωριά στη Δήμο Βοΐου, Κοζάνης και τα Λαγκάδια Γορτυνίας. Σε αυτές τις δύο εστίες εντοπίζεται μικρός αριθμός πρωτομαστόρων και μαστόρων. Η τέχνη μεταφέρεται από τους πρωτομάστορες στους μαστόρους κατά την άσκηση του οικοδομικού έργου.

Η λειτουργία των Σχολών θα αποτελέσει πηγή για τεχνίτες που θα εργαστούν εξειδικευμένα έργα αποκατάστασης τόσο στα ιδιά τα μνημεία, όσο και σε κηρυγμένους διατηρητέους οικισμούς με λιθόκτιστες κατασκευές μεγάλων δημόσιων έργων (εκκλησίες, γεφύρια, σχολεία, δημόσια κτήρια), ιδιωτικών έργων (κατοικίες) και έργα στη δημόσιο κοινοτικό χώρο των οικισμών (κρήνες, καλντερίμια, πλατείες) και στον αγροτικό χώρο που περιβάλλει τους οικισμούς (πεζούλες, κρήνες, μύλοι, αλώνια).