Η τέχνη στην σχολική τσάντα – πόσος χώρος της αξίζει στην ελληνική παιδεία;

Το ελληνικό σχολείο, ένας χώρος που καλείται να διαμορφώσει τους αυριανούς πολίτες, να καλλιεργήσει την κριτική σκέψη και να αναπτύξει την αισθητική των νέων, συχνά βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα διαρκές ερώτημα: ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης στην εκπαιδευτική διαδικασία και πόσο χώρο της αναλογεί στο απαιτητικό πρόγραμμα σπουδών; Η τέχνη, σε όλες τις μορφές της – από τη ζωγραφική και τη μουσική έως το θέατρο και τη λογοτεχνία – αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης έκφρασης και πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, η παρουσία της στο ελληνικό σχολείο δεν είναι πάντα η αναμενόμενη ή η ιδανική.

Παραδοσιακά, η τέχνη στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αντιμετωπίζεται συχνά ως ένα δευτερεύον μάθημα, υποβαθμισμένο σε σχέση με τα θεωρούμενα «βασικά» αντικείμενα όπως τα μαθηματικά, η γλώσσα και οι φυσικές επιστήμες. Οι ώρες διδασκαλίας που της αφιερώνονται είναι συνήθως περιορισμένες, ενώ συχνά παρατηρείται έλλειψη εξειδικευμένων καθηγητών και επαρκών υλικοτεχνικών υποδομών. Αυτή η υποτίμηση της τέχνης στο σχολείο στέλνει ένα λανθασμένο μήνυμα στους μαθητές, υπονοώντας ότι η καλλιτεχνική δημιουργία και η αισθητική καλλιέργεια δεν είναι εξίσου σημαντικές για την ολόπλευρη ανάπτυξή τους.

Ωστόσο, η τέχνη διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων. Μέσω της ενασχόλησης με τις διάφορες μορφές τέχνης, οι μαθητές αποκτούν ευκαιρίες για να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους, να αναπτύξουν την φαντασία τους και να καλλιεργήσουν την ικανότητά τους να σκέφτονται κριτικά και αναλυτικά. Η τέχνη ενθαρρύνει την καινοτομία, την επίλυση προβλημάτων και την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την επιτυχία σε όλους τους τομείς της ζωής.

Η ζωγραφική και η γλυπτική, για παράδειγμα, βοηθούν τους μαθητές να αναπτύξουν την οπτική τους αντίληψη, τον συντονισμό χεριού-ματιού και την ικανότητά τους να εκφράζουν τις ιδέες και τα συναισθήματά τους μέσω των χρωμάτων και των μορφών. Η μουσική καλλιεργεί την ακοή, τον ρυθμό και την αρμονία, ενώ παράλληλα ενισχύει τη μνήμη, τη συγκέντρωση και την ομαδική συνεργασία. Το θέατρο προσφέρει ένα πλαίσιο για την εξερεύνηση διαφορετικών ρόλων και προοπτικών, την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης και των επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Η λογοτεχνία, τέλος, ανοίγει πόρτες σε άλλους κόσμους, εμπλουτίζει το λεξιλόγιο, αναπτύσσει την κατανόηση και την κριτική σκέψη, και καλλιεργεί την αγάπη για την ανάγνωση.

Η ενσωμάτωση της τέχνης στο ελληνικό σχολείο δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε αυτόνομα μαθήματα. Η τέχνη μπορεί και πρέπει να διαχυθεί σε όλα τα διδακτικά αντικείμενα, εμπλουτίζοντας την μαθησιακή εμπειρία και καθιστώντας την πιο ελκυστική και αποτελεσματική. Η χρήση εικαστικών μέσων στην ιστορία, η μουσική στην λογοτεχνία, το θεατρικό παιχνίδι στην γλώσσα και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες στα μαθηματικά μπορούν να δημιουργήσουν ένα πιο ολιστικό και βιωματικό περιβάλλον μάθησης, όπου οι μαθητές θα μπορούν να συνδέσουν τις γνώσεις από διαφορετικά πεδία και να αναπτύξουν μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση του κόσμου.

Για να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται μια αλλαγή στην νοοτροπία και στις εκπαιδευτικές πολιτικές. Η τέχνη πρέπει να αναγνωριστεί ως ένας αναπόσπαστος και ουσιαστικός πυλώνας της εκπαίδευσης, με την ίδια βαρύτητα και τον ίδιο σεβασμό που απολαμβάνουν τα υπόλοιπα μαθήματα. Αυτό συνεπάγεται την αύξηση των ωρών διδασκαλίας των καλλιτεχνικών μαθημάτων, την πρόσληψη εξειδικευμένων καθηγητών με πάθος και γνώσεις, την εξασφάλιση επαρκών πόρων για την προμήθεια υλικών και την δημιουργία κατάλληλων εργαστηρίων και χώρων δημιουργίας.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στην βιωματική μάθηση και στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Η απλή θεωρητική διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης ή της θεωρίας της μουσικής δεν είναι αρκετή. Οι μαθητές πρέπει να έχουν την ευκαιρία να δημιουργήσουν οι ίδιοι, να πειραματιστούν με διαφορετικά υλικά και τεχνικές, να εκφράσουν τις δικές τους ιδέες και συναισθήματα μέσα από την τέχνη και να έρθουν σε επαφή με έργα τέχνης από κοντά, μέσω επισκέψεων σε μουσεία και πολιτιστικούς χώρους.

Η σύνδεση του σχολείου με την τοπική καλλιτεχνική κοινότητα μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της παρουσίας της τέχνης στην εκπαίδευση. Η πρόσκληση καλλιτεχνών στα σχολεία για εργαστήρια και διαλέξεις, η διοργάνωση κοινών καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και η συμμετοχή των μαθητών σε τοπικά φεστιβάλ μπορούν να δημιουργήσουν γέφυρες μεταξύ της σχολικής ζωής και του ευρύτερου πολιτιστικού περιβάλλοντος, εμπνέοντας τους μαθητές και αναδεικνύοντας την αξία της τέχνης στην κοινωνία.

Το ερώτημα «πόση τέχνη χωράει στο ελληνικό σχολείο» δεν έχει μια απλή απάντηση. Η τέχνη δεν είναι μια ποσότητα που μπορεί να μετρηθεί με ώρες διδασκαλίας ή αριθμό μαθημάτων. Είναι μια ποιότητα, μια στάση, ένας τρόπος να βλέπουμε και να κατανοούμε τον κόσμο. Ένα σχολείο που αναγνωρίζει την ουσιαστική αξία της τέχνης και της δίνει τον χώρο που της αξίζει, είναι ένα σχολείο που επενδύει στην ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών του, στην καλλιέργεια της δημιουργικότητάς τους και στην διαμόρφωση ευαισθητοποιημένων και ολοκληρωμένων πολιτών. Η τέχνη δεν είναι μια πολυτέλεια, αλλά μια αναγκαιότητα για ένα σύγχρονο και ανθρώπινο εκπαιδευτικό σύστημα.