Η Ελένη Λιώνα είναι μέτσο σοπράνο με καταγωγή από την Κοζάνη. Σπούδασε φωνητική στο Νέο Ωδείο της Θεσσαλονίκης με τη Βαρβάρα Τσαμπαλή-Τρικολίδη, αποφοιτώντας με δίπλωμα το 1988.Έπειτα, πήρε μαθήματα από την Ελένη Καρούσο και παρακολούθησε σεμινάρια σημαντικών καλλιτεχνών, όπως οι: Κώστας Πασχάλης, Βασίλης Νικολαίδης, Γκαμπριέλα Ραβάτσι, Αντώνης Κοντογεωργίου, Άννα Τόμοβα-Σίντοβ, Δέσποινα Καλαφάτη και συνεχίζει να μελετά με το μαέστρο Ν. Βασιλείου.
Πρωτοεμφανίστηκε ως Ορέστης (Η ωραία Ελένη/La belle Helene του Όφεναμπαχ)στην όπερα Δωματίου της Θεσσαλονίκης(1992), και ως Διδώ (Διδώ και Αινείας/Dido and Aeneas), Κερουμπίνο (Οι γάμοι του Φιγκαρό/Le nozze di Figaro) και Ερμία (όνειρο καλοκαιρινής νύχτας/ Mindnight’s summer dream του Μπρίτεν).
Τραγούδησε σε παραγωγές των Μεγάρων Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, όπως: Η γυναίκα χωρίς σκιά(Die Frau ohne Schattern), Ηλέκτρα (Elektra), Η επιστροφή της Ελένης του Θάνου Μικρούτσικου (1999), Κάρμεν (Carmen), Τραβιάτα (Η παραστρατημένη/La traviata), Καβαλλερία ρουστικάνα (Αγροτικός ιπποτισμός/ Cavalleria rusticana). Tραγούδησε επίσης στην οπερέτα του Σακελλαρίδη Η κόρη της Καταιγίδας (2011, Φεστιβάλ Αθηνών).
Συνεργάστηκε με τις Κρατικές Ορχήστρες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, τη Δημοτική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης και την Ορχήστρα των Χρωμάτων με σπουδαία συμμετοχή της στα Πινδαρικά μελοποιημένα από τον Χατζιδάκι, που παίχτηκαν υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με την Χορωδία της ΕΡΤ, μαζί με τον βαρύτονο Αντώνη Κοντογεωργίου και με τον Σωκράτη Άνθη στη σόλο τρομπέτα.
Συμμετείχε στις ηχογραφήσεις των έργων «Κυρά Φροσύνη» του Καρρέρ (LYRA, 1999) και «Η επιστροφή της Ελένης» του Θάνου Μικρούτσικου (EMI, 1999). Το 1996 πρωτοσυνεργάστηκε με το Στούντιο Όπερας της ΕΛΣ, ως Ντοραμπέλα (Έτσι κάνουν όλες / Cosi fan futte). Κατά την περίοδο 1997-2004 εμφανίστηκε στις παραγωγές της ΕΛΣ «Ευγένιος Ονιέγκιν» (ως Όλγκα), «Ο μαγικός Αυλός» (Die Zauberfloote), «Τα ξωτικά νερά του Καλομοίρη», Κάρμεν (Carmen), «Ο μανδύας» (Il tabarro), «Η παριζιάνικη ζωή» (La vie parisienne), «Καβαλλερία ρουστικάνα» (Αγροτικός ιπποτισμός), «Ο μυστικός Γάμος» (Il martimonio segreto), «Τα παραμύθια του Χόφμαν (Les contes d’ Hoffmann) και «Τζοκόντα» (La gioconda).
Θα ήθελα να σε γνωρίσουμε λίγο καλύτερα. Ποια είναι η σοβαρότερη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα μια καλλιτέχνης στο χώρο της όπερας;
E.Λ. Ζούμε στην εποχή της ταχύτητας, της βιασύνης και του marketing. Τα πάντα γύρω μας τρέχουν και κάθε επόμενη γενιά τραγουδιστών καλείται να προλάβει. Να προλάβει να τραγουδήσει τον επόμενο, σε δυσκολία, ρόλο, πριν ωριμάσει η φωνή του γι΄αυτό, να προλάβει να κλείσει το επόμενο συμβόλαιο, χωρίς να δώσει χρόνο στο σώμα, την ψυχή και την φωνή του να ξεκουραστεί και να προετοιμαστεί, να διανύσει απίστευτες αποστάσεις σε ελάχιστο χρόνο, με όποια ταλαιπωρία επιβάλει κάτι τέτοιο στον οργανισμό του.
Οι νόμοι της διαφήμισης απαιτούν από τους τραγουδιστές να ασχολούνται με εξωκαλλιτεχνικές δραστηριότητες (διαφήμιση προϊόντων, φωτογραφίσεις, lifestyl, συνεντεύξεις άσχετες με την τέχνη τους…)
Χρειάζεται η δύναμη για να αντισταθείς στην πίεση αυτή! Να πεις ΟΧΙ.
«Οι καριέρες χτίζονται με τα όχι που θα πεις», μας έλεγε ένας δάσκαλος μας.
Θα ήθελα να μας μιλήσεις για τον πρώτο σου ρόλο, σαν Ορέστης στην Ωραία Ελένη του Όφενμπαχ.
Ε.Λ. Aπό τις πιο γλυκές αναμνήσεις. Στην πόλη που σπούδασα και ζούσα εκείνη την περίοδο, ανάμεσα σε φίλους, νέοι καλλιτέχνες οι περισσότεροι, πήρα το βάπτισμα του πυρός και βίωσα πράξη αυτό που μου δίδασκε η δασκάλα μου, ότι οι τραγουδιστές της όπερας πρέπει να είναι μουσικοί, ηθοποιοί και χορευτές. Να είναι εργατικοί, πειθαρχημένοι και αφοσιωμένοι στην τέχνη τους και πως το καλύτερο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται όταν συνεργάζονται άνθρωποι με κοινή νοοτροπία και ιδανικά.
Το 2014, ανεβαίνεις στην σκηνή ως Ωραία Ελένη σε μια κωμική όπερα του Όφενμπαχ. Πιστεύεις ότι η ομορφιά ακόμη κι αν έχουν αλλάξει μέσα στα χρόνια οι κανόνες της, εξακολουθεί να αποτελεί ένα διαβατήριο στον δρόμο προς την ευτυχία;
Ε.Λ. Για μένα η Ευτυχία πηγάζει από τις ανθρώπινες σχέσεις. Και από την σχέση μας με τον εαυτό μας. Η ενδοσκόπηση και η καλλιέργειά μας, η γαλήνη με τον εαυτό μας, η επιλογή των ανθρώπων που θέλουμε δίπλα μας, η αποδοχή του άλλου, η ανοικτή μας καρδιά, η Νιότη που πρέπει να κουβαλάμε μέσα μας όσο ζούμε για να βιώνουμε το καινούργιο, το γέλιο, η επαφή με την φύση, η πίστη στο ΜΑΖΙ για μια καλύτερη ζωή. Η ομορφιά γύρω μας και μέσα μας! Αυτό είναι για μένα το διαβατήριο.
Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τα έργα που έχεις συμμετάσχει και θεωρείς κομβικά στην πορεία της καριέρας σου;
Ε.Λ. Ωπωσδήποτε η πρώτη μου παράσταση. Η “Cavalleria rusticana” στο ΜΜΘ που τραγούδησα δίπλα στο ίνδαλμα μο την Αγνή Μπάλτσα. “Η επιστροφή της Ελένης” του Θάνου Μικρούτσικου στο ΜΜΑ, με τον αγαπημένο μου συνθέτη να μας διδάσκει και να μας ενθαρρύνει. “Dido and Aeneas” και “Ωραία Ελένη”, ανεξάρτητες παραγωγές, που κάναμε μια ομάδα καλλιτεχνών και φίλων στην Αθήνα.
Ταυτίζεσαι με τους ρόλους, κουμπώνεις πάνω στον χαρακτήρα που υποδύεσαι πάνω στη σκηνή;
Ε.Λ. Ταύτιση δε θα το έλεγα. Όταν μελετάω έναν ρόλο ανακαλύπτω εκεί στοιχεία του εαυτού μου. Ψάχνω για πτυχές της προσωπικότητάς μου που ίσως δεν γνώριζα. Αυτό που κυρίως κάνω όμως είναι να εμβαθύνω στη μουσική. Να συνειδητοποιώ τον λόγο που τα έργα αυτά μας αφορούν ακόμη, τόσα χρόνια μετά από την εποχή που γράφτηκαν. Πως οι μεγάλοι συνθέτες αποτύπωσαν στον ήχο κάθε λεπτή απόχρωση συναισθήματος των ηρώων και πως μ΄ αυτό το μαγικό μέσο, τη Μουσική, παρασύρουν τον θεατή ακροατή σε άλλους κόσμους, αλλά και βαθιά μέσα στην ψυχή του. Και ο καλλιτέχνης είναι ο διάμεσος! Δεν είναι υπέροχο;
Τεχνικά, ποιο ήταν το πιο δύσκολο πράγμα που χρειάστηκε να κάνεις; Που χρειάστηκε να πιέσεις απόλυτα τη φωνή σου;
Ε.Λ. Δεν υπάρχει “εύκολο” στο τραγούδι. Ακόμη και για την πιο απλή φράση πρέπει να επιστρατεύσεις το καλύτερο σου. Και κάθε φορά αυτό εξελίσσεται. Κάθε επιπλέον ώρα μελέτης, κάθε νέα εμπειρία στη σκηνή και στη ζωή ακούγεται στη φωνή σου.
Λένε, ότι ο χώρος της όπερας είναι σκληρός. Θα ήθελες να μας πεις ποια εφόδια πρέπει να έχει ένας καλλιτέχνης στον στίβο αυτό;
Ε.Λ. Μουσική και Τεχνική κατάρτιση. Η Μουσική είναι ένας ωκεανός γνώσης. Όσο περισσότερο έχεις εμβαθύνει, τόσο καλύτερος τραγουδιστής γίνεσαι. Η Τεχνική είναι το μέσο για να κάνεις Μουσική με τη φωνή σου. Απαιτείται συνεχής εξάσκηση και αφοσίωση. Το όργανο του τραγουδιστή είναι το ίδιο του το σώμα, οπότε πρέπει να γνωρίζεις την λειτουργία του σώματος σου, την σωστή σωματική στάση, πως λειτουργεί η αναπνοή σου και το μυϊκό σου σύστημα που σχετίζεται με την αναπνοή. Η επιλογή των δασκάλων σου είναι επίσης πολύ σημαντική υπόθεση. Ο δάσκαλος θέτει τις βάσεις και σε καθοδηγεί τεχνικά, μουσικά, πνευματικά.
Στην Ελλάδα υπάρχουν ευκαιρίες για τους νέους ανθρώπους που θέλουν να ασχοληθούν με την όπερα;
Ε. Λ. Στην Ελλάδα ΔΕΝ υπάρχει Μουσική Ακαδημία και σχολή όπερας! Οι νέοι που θα θελήσουν να ασχοληθούν με την όπερα, μόνο σε Ιδιωτικά Ωδεία μπορούν να σπουδάσουν (υπάρχει ένα Κρατικό Ωδείο στη Θεσσαλονίκη), για να πάρουν τη βασική τους εκπαίδευση και μετά πρέπει να πάνε στο εξωτερικό για να ολοκληρώσουν τους σπουδές τους. ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ! Χώρες πολύ φτωχότερες από την Ελλάδα, έχουν χρόνια τώρα αξιόλογες μουσικές ακαδημίες και οι νέοι ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στην πατρίδα τους.
Πόσο εύκολο είναι για μια ελληνίδα τραγουδίστρια να σταθεί μπροστά στο μεγαλείο που κουβαλούν τα Λυρικά Θέατρα;
Ε.Λ. Λέγαμε πριν για την Παιδεία. Τώρα θα πούμε για τα Λυρικά Θέατρα ΜΙΑ μόνο λυρική σκηνή έχουμε στην Ελλάδα. Την Ελληνική Λυρική Σκηνή. Τα Μέγαρα Μουσικής που παλιότερα ανέβαζαν παραγωγές όπερας, τα τελευταία χρόνια σιωπούν. Στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε άλλες πόλεις όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σκηνές Λυρικού Θεάτρου, δεν έγινε ποτέ. Μια λυρική τραγουδίστρια ανεβαίνει σιγά σιγά στη μεγάλη σκηνή. Αποκτά εμπειρία σε μικρότερα θέατρα. Εκεί, προετοιμάζεται για να σταθεί επάξια στις μεγάλες σκηνές του εξωτερικού. Μια ελληνίδα λυρική καλλιτέχνης όλη αυτή τη διαδρομή πρέπει να την κάνει στο εξωτερικό. Δύσκολο.
Είναι η όπερα ένα λαϊκό είδος τέχνης; Πόσο δημοφιλής είναι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;
E.Λ. Πως θα γίνει ένα είδος τέχνης “λαϊκό”, αν δεν δίνεται καμία ευκαιρία να το γνωρίσει ο κόσμος; Δεν το μαθαίνουμε στα σχολεία. Δεν παρουσιάζεται στις τηλεοράσεις και στα ραδιόφωνα. Δεν υπάρχει δημόσια καλλιτεχνική παιδεία. Παρόλα αυτά, ο κόσμος γεμίζει τα θέατρα στις παραστάσεις όπερας! Στην όπερα συνυπάρχουν πολλές μορφές τέχνης! Μουσική, θέατρο, Χορός, Ζωγραφική. Το κοινό το χρειάζεται! Και όχι μόνο στην Λυρική Σκηνή! Και όχι μόνο στην Αθήνα! Και στην Κοζάνη όταν ανεβάσαμε στα πλαίσια του Μουσικού Σεμιναρίου την παράσταση “Διδώ και Αινείας”, ο κόσμος γέμισε το χώρο με λαχτάρα να παρακολουθήσει την παράσταση! Τώρα όμως, ούτε Σεμινάριο… Η πολιτεία και οι Δήμοι ωφείλουν να δώσουν στον κόσμο την ευκαιρία να μάθουν και να απολαύσουν την όπερα. Γιατί οι πολίτες μικροί και μεγάλοι το χρειάζονται και το δικαιούνται.
Στην Ελλάδα, υπήρξαν και υπάρχουν ελληνίδες τραγουδίστριες του Λυρικού Θεάτρου που έκαναν μεγάλες καριέρες. Πως γίνεται από μια χώρα, που δεν έχει τέτοια παράδοση, να βγαίνουν τέτοιες φωνές, τέτοιες τραγουδίστριες παγκόσμιου βεληνεκούς;
Ε.Λ. Η όπερα, ως είδος δημιουργήθηκε προς μίμηση του αρχαιοελληνικού δράματος. Λέτε να οφείλεται σε αυτό; Ίσως πάλι, να ταιριάζει στο ταμπεραμέντο μας, στην εξωστρέφεια μας και στην ανάγκη μας να εκφραστούμε με τη φωνή μας. Δεν ξέρω, μεγάλες ελληνίδες λυρικές τραγουδίστριες σημάδεψαν την ιστορία αυτής της τέχνης. Για την Μαρία Κάλλας μας ζηλεύει όλη η υφήλιος.
Μίλησε μας για την εμπειρία σου από το επίσημο Ελληνικό κράτος…
Ε.Λ. Ο Μεγάλος Απών! Το επίσημο ελληνικό κράτος για τα ζητήματά του Πολιτισμού μόνο αδιαφορία έχει να επιδείξει. Ότι θετικό έχει συμβεί στον Πολιτισμό οφείλεται σε κάποιες φωτεινές προσωπικότητες. Μιλώντας για τη Μουσική και πιο ειδικά για την Όπερα, έχω να πω ότι οι έλληνες λυρικοί τραγουδιστές είναι ακάλυπτοι από τις σπουδές τους, μέχρι την διάρκεια της καριέρας τους, αλλά και μετά από αυτήν. Το ελληνικό κράτος ξεχνά πως οι καλλιτέχνες σπουδάζουν, εργάζονται και πρέπει να μπορούν να ζήσουν με την τέχνη τους! Όπως επίσης ξεχνά, πως η Παιδεία, η Υγεία και η Τέχνη δεν είναι ανταποδοτική! Είναι δικαίωμα!
Πως βλέπεις την νεοελληνική καλλιτεχνική πραγματικότητα; Υπάρχουν στην Ελλάδα, προσωπικότητες με την έννοια που τις ξέραμε παλαιότερα;
Ε.Λ. Οπωσδήποτε υπάρχουν! Κάποιους είχα την τύχη να τους συναντήσω στη ζωή μου. Δυστυχώς όμως σ΄αυτές τις σπουδαίες προσωπικότητες δεν δίνεται το βήμα για να γίνουν οι απόψεις τους, οι ιδέες τους και το έργο τους γνωστά. Δεν διδάσκονται στα σχολεία, δεν προβάλλονται στα μέσα ενημέρωσης. Πάλι στην Παιδεία καταλήγουμε, με την ευρύτερη αλλά και πολύ συγκεκριμένη έννοια. Για να διδαχτούν και να γεννηθούν οι μεγάλες προσωπικότητες.
Ποια λυρική τραγουδίστρια θαυμάζεις περισσότερο;
Ε.Λ. Μα… την Κάλλας! Το αξεπέραστο στις ερμηνείες των χαρακτήρων, την επίγνωση της έννοιας κάθε νότας και κάθε λέξης, την τεχνική αρτιότητα, το δόσιμο. Κάθε ακρόαση ενός ρόλου της είναι ένα μάθημα σε όποιο επίπεδο κι αν βρίσκεται κανείς.
Τι είναι αυτό που σε αγγίζει περισσότερο στην κλασική μουσική;
Ε. Λ. Το μεγάλο. Το πανανθρώπινο. Το διαχρονικό.
Πιστεύεις ότι η αρμονία και η ισορροπία της προσωπικής ζωής ενός καλλιτέχνη επηρεάζει και την καριέρα του;
Ε.Λ. Ιδανικά, ναι. Η ζωή που ο καλλιτέχνης επιλέγει να ζήσει, για να του εξασφαλίσει αρμονία, γαλήνη και ισορροπία επηρεάζει θετικά και την καριέρα του. Η τέχνη απαιτεί αφοσίωση ψυχική και σωματική. Βέβαια απέχουμε από το ιδανικό… Οπότε και οι ισσορροπίες είναι… εύθραστες.
Έχεις πλάνα για επόμενες εμφανίσεις σε Λυρικές Σκηνές;
Ε.Λ. Τα πλάνα μου αφορούν σε δουλειές που ετοιμάζουμε εκτός πλαισίου κάποιου επίσημου οργανισμού. Συνάδελφοι- φίλοι με κοινούς στόχους, συνήθεις και αρχές δουλεύουμε για να υλοποιήσουμε με τα δικά μας μέσα και τους δικούς μας όρους κάποια σχέδια, για τα οποία θα σας πω, όταν έρθει η ώρα.
Τι είναι αυτό που σε κάνει να παλεύεις κάθε μέρα για την τέχνη σου και να κάνεις όνειρα για αυτήν;
Ε.Λ. Είναι η αγάπη μου για την Όπερα. Πιστεύω ότι αυτό το είδος τέχνης μπορεί να συγκινήσει πολύ κόσμο και δικαιούμαστε όλοι να το απολαμβάνουμε. Θέλω να συμβάλλω στο να απλωθεί αυτή η ομορφιά γύρω μας.
Μίλησε μας με τι ασχολείσαι αυτόν τον καιρό…
Ε.Λ. Αυτόν τον καιρό, εκτός από όσα σας ανέφερα πριν, κατά κύριο λόγο ασχολούμαι με τη διδασκαλία. Μεγάλη χαρά αλλά και μεγάλη ευθύνη βιώνω διδάσκοντας νέους τραγουδιστές. Και είναι υπέροχο το πόσες εξαιρετικές φωνές υπάρχουν. Πόσα άξια παιδιά, γεμάτα όνειρα, ενθουσιασμό και διάθεση για γνώση και σκληρή δουλειά, προχωρούν για να πλησιάσουν και ίσως να κατακτήσουν το ΟΝΕΙΡΟ.
Τα όνειρα σου για το μέλλον;
Ε.Λ. Είναι όλη αυτή η γνώση που, όση καταφέρω, πρέπει να αποκτήσω. Είναι η ανάγκη να παραστώ ως θεατής ή ως μέλος μια καλλιτεχνικής πράξης.
Είναι και αυτός ο ενθουσιασμός των μαθητών μου που με παρασύρει να μοιραστώ και να βιώσω μαζί τους παλιά και νέα πεδία.
Σας ευχαριστούμε!
